بررسی تطبیقی ویژگی های طرح معماری مسجد - مدرسه های دوره قاجار و مدارس دوره صفویه

Authors

محمدرضا بمانیان

استاد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. کورش مومنی

استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، ایران. حسین سلطان زاده

دانشیار معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

abstract

یکی از بناهای مهم معماری دوره اسلامی ایران، مدارس علوم دینی می باشند که با شکل گیری نظامیه ها در دوره سلجوقی آغاز و با فراز و نشیبهائی تا دوره قاجار نیز ادامه یافت که اوج توجه به احداث مسجد – مدرسه ها در اوایل دوره قاجار و تا زمان تأسیس مدرسه دارالفنون می باشد. تلفیق و ترکیب دو عملکرد مسجد و مدرسه باعث شکل گیری نوآوری ها و خلاقیت های فضایی در معماری اینگونه بناها گشت که حتی در مدارس باشکوه صفوی نیز مشاهده نمی گردد. این مقاله سعی بر آن دارد تا با تحقیق توصیفی - تحلیلی و با مطالعات کتابخانه ای و میدانی، به ارزیابی و بررسی نوآوری ها و تغییرات موجود در طرح کلی مسجد - مدرسه های دوره قاجار در قیاس با مدارس دوره صفویه بپردازد. بدین منظور ده باب از مدارس هر دو دوره برگزیده شده و از لحاظ ویژگی های موجود در طرح کلی بنا مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد، مسجد - مدرسه های دوره قاجار چندان پیرو الگوی معماری مشخصی نیستند درحالی که مدارس دوره صفویه عمدتاً از الگوی معماری خاص دو ایوانی و چهارایوانی تبعیت می کنند. معماری مسجد – مدرسه های دوره قاجار نسبت به مدارس دوره صفویه دارای پیچیدگی و تنوع فضایی بیشتری می باشند که همین امر باعث کاهش تعداد حجره ها در مدارس دوره قاجار نیز می گردد و از طرفی وجود مهتابی، گنبدخانه های چهارطرف باز و دارای پلان صلیبی شکل باعث گشایش و سبکی فضایی حیاط مسجد – مدرسه ها می باشد. بعلاوه برج ساعت در مسجد – مدرسه های دوره قاجار نشانه تأثیر مغرب زمین و یک نوگرایی غربی می باشد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی تطبیقی الگوی طراحی فرش های طرح باغی و باغ های ایرانی دوره صفویه و قاجاریه

In Islamic culture, "garden" is a manifestation of heaven in appearance, So the carpet and garden are the mirrors of heaven. In this research, the design patterns of Iranian garden and  garden carpets in Safavid and Qajar period are identified and compared with each other. The goal of this research is to investigate the interactions of form, geometry and patterns of design in gar...

full text

مقایسه طرح معماری مساجد صفویه اصفهان و مساجد دوره ایلخانی

مسجد اولین مرکز اجتماعی، سیاسی و مذهبی مردم مسلمان بوده و در سرزمین‌های اسلامی به‌عنوان پناهگاهی برای زندگی پر آشوب و پرتلاطم شهر به‌شمار می‌آید. از این رو معماری آن در میان معماری اسلامی اهمیت فوق‌العاده‌ای داشته است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با مطالعه در مورد ویژگی‌های معماری دو دوره ایلخانی و صفوی و همچنین بررسی نقشه‌ها، اسناد و مدارک مربوط به مساجد دو دوره مذکور و...

full text

معماری مسجد، کتیبه نگاری و آرایه های دوره قاجار با تاکید بر مسجد النبی قزوین

مساجد شاهی یا سلطانی، یکی از انواع مساجدی هستند که در دوره­ی صفویه ظهور نمودند. سازندگان این مساجد، مرکز ثقل امور دینی را از مساجد جامع به این گونه مساجد منتقل کردند، تا آنان که نامشان با مسجد همراه بود نیز، در مرکز توجّه عموم قرار گیرند. ساخت مساجد شاهی در دوره­ی قاجار، به­خصوص در دوره­ی حکومت فتحعلی شاه قاجار، توسعه و گسترش بسیاری یافت، به­گونه ای که در پنج شهر قزوین، تهران، زنجان، بروجرد و سم...

full text

بازشناسی تزئینات مسجد-مدرسه‌های دوره قاجار اراک

در دوره قاجار، تزیینات به دلیل تلفیق سنت و مدرنیته و تنوع نقش، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بهره مندی گسترده از بنای مسجد-مدرسه ها در این دوره، سبب شد هاست تزیینات این ابنیه حائز اهمیت گردد. در این پژوهش سعی شده است تا با بررسی سه مسجد-مدرسه سپهداری، آقاضیاءالدین و خوانساری، واقع در اراک، با روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش که تزیینات این ابنیه شامل چه گونه ها و نقوشی می باشند، پاسخ مناسبی ارائ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
معماری و شهرسازی آرمان شهر

جلد ۶، شماره ۱۱، صفحات ۱۵-۳۴

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023